Ngay sau khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta gây nên cảnh nước mất, nhà tan với biết bao tang thương, đau khổ, nhân dân ta với truyền thống quật cường chống ngoại xâm đã đứng lên chống giặc, cứu nước. Mặc dù hết sức dũng cảm và ngoan cường, sẵn sàng chịu đựng gian khổ hy sinh, song các cuộc đấu tranh đều thất bại vì chưa có một đường lối cứu nước đúng đắn dẫn đường.
Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, đã lãnh đạo nhân dân ta tiến hành cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc theo con đường cách mạng vô sản. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, cách mạng Việt Nam từng bước phát triển, giành thắng lợi qua các cao trào cách mạng và tiến lên chớp lấy thời cơ thực hiện thành công cuộc Cách mạng Tháng Tám, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 02 tháng 9 năm 1945.
Mùa thu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ II đang đi vào hồi kết thúc. Ngày 02/5/1945, Hồng quân Liên Xô tiến vào Béclin, tiêu diệt phát xít Đức ngay tận hang ổ khiến chúng phải đầu hàng vô điều kiện vào ngày 08/5/1945. Ở Châu Á, phát xít Nhật cũng đang lâm vào thế thất bại hoàn toàn. Quân Nhật và bọn tay sai bù nhìn ở Việt Nam cũng hoang mang cao độ tạo ra thời cơ rất tốt cho chúng ta khởi nghĩa giành chính quyền. Tận dụng thời cơ quý báu này, Trung ương Đảng đã triệu tập Hội nghị toàn quốc của Đảng tại Tân Trào (Tuyên Quang) từ ngày 13 đến ngày 15 tháng 8 năm 1945. Hội nghị nhận định thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền đã tới, những điều kiện cần và đủ cho khởi nghĩa đã chín muồi, phải kịp thời hành động, không bỏ lỡ cơ hội. Vào lúc 23 giờ đêm ngày 13 tháng 8 năm 1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền.
Ngày 16/8/1945, Đại hội Quốc dân tại Tân Trào (Tuyên Quang) đã thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh, thông qua Lệnh Tổng khởi nghĩa, quyết định Quốc kỳ nền đỏ sao vàng 5 cánh, Quốc ca là bài “Tiến quân ca” của Nhạc sĩ Văn Cao, bầu ra Ủy ban Dân tộc Giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định quyết tâm của cả dân tộc: “Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập tự do” và Người đã ra lời kêu gọi: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta!”.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, 25 triệu đồng bào toàn quốc từ Bắc chí Nam đã nhất tề đứng dậy tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi cả nước.
Cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ ngày 14/8, đến ngày 18/8, Tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi ở nông thôn vùng đồng bằng miền Bắc, đại bộ phận miền Trung, một phần ở miền Nam và ở các thị xã Bắc Giang, Hải Phòng, Hà Tĩnh, Hội An (Quảng Nam).
Ngày 17/8/1945, ở Hà Nội, Tổng hội Viên chức của chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim tổ chức một cuộc mít tinh lớn tại quảng trường Nhà hát Thành phố với hàng vạn người tham gia. Tại cuộc mít tinh này, dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ và Thành ủy Hà Nội, quần chúng cách mạng đã giương cao cờ đỏ sao vàng, chiếm lấy diễn đàn cuộc mít tinh để cán bộ Việt Minh lên diễn thuyết báo tin cho toàn thể đồng bào biết quân phiệt Nhật Bản đã đầu hàng Đồng minh và giới thiệu chủ trương đường lối cứu nước của Việt Minh, kêu gọi nhân dân vùng lên đánh đổ chính quyền bù nhìn thân Nhật. Cuộc mít tinh đã biến thành một cuộc biểu tình tuần hành thị uy, bắt đầu từ quảng trường Nhà hát Thành phố rồi lan tỏa ra khắp mọi nơi trên các phố phường Hà Nội. Cả Hà Nội bừng bừng khí thế khởi nghĩa sục sôi dâng trào.
Sáng ngày 19/8/1945, hưởng ứng lời kêu gọi của Việt Minh, Hà Nội bừng dậy với một rừng cờ đỏ sao vàng, người dân đổ xuống đường tuần hành hô vang các khẩu hiệu cách mạng. Sau cuộc mít tinh lớn, quần chúng cách mạng cốt cán xếp thành đội ngũ có các đơn vị vũ trang chiến đấu đi đầu tỏa ra các hướng để chiếm giữ các công sở quan trọng của chính quyền bù nhìn. Trước khí thế bừng bừng như triều dâng thác đổ của quần chúng cách mạng, quân đội Nhật tuy đông hàng vạn tên song cũng phải bó tay tê liệt, còn bọn bù nhìn tay sai không thể chống đối nổi đã phải nhanh chóng đầu hàng cách mạng. Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội đã cổ vũ mạnh mẽ nhân dân cả nước khẩn trương tiến hành khởi nghĩa và kết thúc thắng lợi cuộc Tổng khởi nghĩa.
Ngày 23/8/1945, khởi nghĩa đã nổ ra ở Huế và giành được thắng lợi. Thắng lợi này có ý nghĩa quan trọng vì đã đánh sập dinh lũy cuối cùng của chế độ phong kiến, trung tâm đầu não của chính quyền bù nhìn cả nước, nơi đóng quân và bộ máy tối cao của cố vấn Nhật, đã cổ vũ mạnh mẽ nhân dân các tỉnh Nam Trung bộ và cả Nam bộ vùng lên giành chính quyền.
Tại Sài Gòn, Xứ ủy Nam kỳ đã lập Ủy ban Khởi nghĩa và quyết định đêm 24/8/1945 Sài Gòn khởi nghĩa với hình thức biểu tình có vũ trang của nhân dân Thành phố và các tỉnh xung quanh. Sáng sớm tinh mơ ngày 25/8/1945, hàng chục vạn quần chúng Sài Gòn, Chợ Lớn, Gia Định và các tỉnh lân cận đã kéo về thành phố biểu tình thị uy giành chính quyền và cuộc khởi nghĩa đã nhanh chóng thắng lợi, các công sở quan trọng của ngụy quyền tay sai nhanh chóng thuộc về tay nhân dân. Ngày 28/8/1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền kết thúc thắng lợi trong phạm vi cả nước. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 của Việt Nam đã thành công.
Ngày 02/9/1945, tại cuộc mít tinh khổng lồ ở Quảng trường Ba Đình - Hà Nội, thay mặt Chính phủ Lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập tuyên bố với quốc dân đồng bào, với toàn thế giới: Cách mạng Tháng Tám giành độc lập dân tộc đã thắng lợi, Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ra đời. Tuyên ngôn độc lập khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.
Cách mạng Tháng Tám thắng lợi là bước nhảy vọt lịch sử vĩ đại, đánh dấu một sự biến đổi cực kỳ to lớn trong tiến trình lịch sử dân tộc Việt Nam. Thắng lợi này đã đập tan ách thống trị của thực dân trong hơn 80 năm, lật đổ chế độ quân chủ mấy ngàn năm trên đất nước ta, đưa dân tộc Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình. Đảng ta từ hoạt động bí mật đã công khai trở thành một Đảng lãnh đạo chính quyền trong cả nước. Nước ta từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước độc lập, một nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á.
Cách mạng Tháng Tám thành công là một thực tiễn phản ánh tính chất thời đại cách mạng vô sản, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đây là thắng lợi của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam có đường lối cách mạng đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại; là thắng lợi của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh ở nước ta. Thắng lợi vĩ đại này đã nâng cao vị thế quốc tế của dân tộc Việt Nam trong hàng ngũ các dân tộc tiên phong trên thế giới, cổ vũ nhân dân các dân tộc thuộc địa đấu tranh tự giải phóng, giành độc lập, tư do.
Nói về ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.
Cách mạng Tháng Tám để lại cho chúng ta những bài học vô cùng quý báu, to lớn và sâu sắc phải luôn nắm vững và vận dụng. Đó là có một đảng tiên phong thật sự cách mạng - có lý luận tiên tiến, có tư tưởng thống nhất, có tổ chức chặt chẽ, có đường lối đúng đắn và hợp lòng dân để giữ vai trò lãnh đạo, phát huy được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc nhằm thực hiện cuộc cách mạng đến thắng lợi; phải giành chính quyền về tay nhân dân và giữ vững chính quyền bằng cách dựa chắc vào nhân dân để tạo nên sức mạnh vật chất và tinh thần mà đẩy mạnh công cuộc cách mạng; phải biết nắm bắt thời cơ và đề ra được những quyết sách chính xác, kịp thời để nhân lên sức mạnh của nhân dân trong tiến trình cách mạng.
Phát huy thành quả vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã tiếp tục làm nên những thắng lợi vĩ đại có ý nghĩa lịch sử và thời đại trong thế kỷ XX, tạo nên vị thế và tiềm lực mới để vững tiến vào thế kỷ XXI.
Công cuộc đổi mới đất nước của nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đang trên đà phát triển thuận lợi song cũng còn nhiều thử thách, khó khăn cần phải phấn đấu để vượt qua. Để hoàn thành sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng XHCN vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh mà Đảng đã đề ra, cùng với cả nước, Thành phố Hồ Chí Minh của chúng ta, hơn lúc nào hết, càng phải phát huy thật cao độ tinh thần, bài học quý báu của Cách mạng Tháng Tám; ra sức đổi mới, năng động, sáng tạo phát triển kinh tế bền vững, tăng trưởng ổn định; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh; xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh để không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân nhằm tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN ngày càng thắng lợi, xứng đáng với mảnh đất thân yêu của mình – một thành phố Anh hung, năng động, sang tạo, nghĩa tình, xứng đáng với thành phố mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Kỷ niệm 66 năm Cách mạng Tháng Tám 1945 và Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945), toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân Quận 8 cùng ôn lại những ngày khởi nghĩa cách mạng vẻ vang đó, và động viên nhau cùng “chung sức tăng tốc” thi đua lập thành tích thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế – xã hội, đảm bảo đạt được các chỉ tiêu đã đề ra trong năm 2011.
(Nguyễn Văn Cường – Ban Tuyên Giáo QUQ8)